Als u een onderneming erft of geschonken krijgt, dan moet u over de waarde van die onderneming erf- of schenkbelasting betalen. Bij de erflater of schenker wordt daarnaast inkomstenbelasting geheven over de boekwinst van de activa of aandelen.
De erf- en schenkingsbelasting bedraagt tussen 10% en 40% (behoudens vrijstellingen). De inkomstenbelasting varieert tussen 26,9% (box 2) en 52% (box 1)
Zet u de onderneming na vererving of schenking voort, dan kan onder voorwaarden gebruik worden gemaakt van de bedrijfsopvolgingsregeling.
U betaalt dan minder of zelfs geen belasting.
Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR)
Sinds 2010 geldt bij vererving of schenking van een onderneming – indien wordt voldaan aan de voorwaarden – een vrijstelling van 100 procent tot een ondernemingsvermogen van EUR 1.205.871 (2023). Eventueel buitenvennootschappelijk vermogen (zoals bijvoorbeeld een bedrijfspand in eigen gebruik) telt ook mee. Boven deze waarde geldt een vrijstelling van 83 procent. Het bedrag van de vrijstelling geldt voor het gehele ondernemingsvermogen. Er wordt dus niet gekeken hoeveel elke erfgenaam of ontvanger aan waarde verkrijgt.
Om de waarde van de onderneming te bepalen wordt gekeken naar de goingconcernwaarde (dit is de waarde van het ondernemingsvermogen als samenhangend geheel, inclusief de goodwill die voor overdracht in aanmerking komt) en de liquidatiewaarde (dit is de totale waarde van alle afzonderlijk gewaardeerde activa).
Voor de erf- en schenkbelasting wordt vervolgens uitgegaan van de hoogste van deze twee waardes.
Voorwaarden toepassing BOR
Om de BOR te kunnen toepassen dient het over te dragen ondernemingsvermogen te zien op daadwerkelijke ondernemingsactiviteiten. Er moet derhalve sprake zijn van een materiële actieve onderneming. Het vermogen uit hoofde van beleggingsactiviteiten (binnen een onderneming) valt niet onder de BOR.
De termijn dat de overledene of schenker eigenaar van de onderneming moet zijn geweest bedraagt minimaal respectievelijk 1 jaar en 5 jaar.
De personen die de onderneming verkrijgen moeten de onderneming minimaal 5 jaar voortzetten. Ingeval van aandelen in een besloten of naamloze vennootschap moeten de verkrijgers minimaal 5 jaar eigenaar van deze aandelen blijven. Ook moet de vennootschap de onderneming minimaal 5 jaar blijven drijven.
Belastbare boekwinst
Bij overdracht van een aanmerkelijk belang – zo ook bij vererving en schenking – van aandelen door een natuurlijk persoon is in beginsel inkomstenbelasting (box 2) verschuldigd over de boekwinst (waarde in het economisch verkeer minus verkrijgingsprijs) op de aandelen
Bij een IB-onderneming (eenmanszaak, vennootschap onder firma of ander samenwerkingsverband) van natuurlijke personen) worden geen aandelen maar activa van een onderneming overgedragen. In dat geval is bij de erflater/schenker de boekwinst op de activa (waarde in het economisch verkeer minus de boekwaarde op de balans) belast met inkomstenbelasting.
Ingeval de BOR van toepassing is kan de fiscale claim uit hoofde van de boekwinst worden doorgeschoven naar de verkrijger(s).
Kiezen erfgenamen voor afrekening, of kan de BOR niet (volledig) worden toegepast, dan komt de belastingschuld (inkomstenbelasting) ten laste van de nalatenschap. Als de claim wordt doorgeschoven dan mag er 6,25% (belasting die in de toekomst moet worden afgerekend = belastinglatentie) over het verschil tussen de werkelijke waarde en de verkrijgingsprijs/boekwaarde in mindering op de nalatenschap worden gebracht.
Waardering
Ter bepaling van de omvang van hetgeen wordt vererfd of geschonken dient te worden uitgegaan van de waarde in het economisch verkeer van de aandelen in een vennootschap of de activa die overgedragen worden. Ingeval van een actieve onderneming is dat doorgaans de goingconcernwaarde (de waarde indien de onderneming op dezelfde wijze wordt voortgezet). Aangezien geen feitelijke markttransactie plaatsvindt, dient de waarde van de onderneming op andere wijze te worden vastgesteld.
Het is van belang dat de waardering op een deskundige, objectieve en onafhankelijke wijze tot stand komt. Een waarderingsdeskundige van het Nederlands instituut voor Register Valuators (NiRV) waarborgt die deskundigheid, objectiviteit en onafhankelijkheid. Straefin is lid van het NiRV.
Testament
Ondernemers hebben over het algemeen een testament dat de verdeling van de nalatenschap bepaalt. Voor de BOR is het van belang wat er in het testament is bepaald ten aanzien van aandelen in een vennootschap of bedrijfsvermogen.
In het testament kan zijn bepaald dat de aandelen/het bedrijfsvermogen naar één of enkele met name genoemde erfgenamen gaat, of dat de keuze daaromtrent is opengelaten.
Ingeval bijvoorbeeld de aandelen van een besloten vennootschap naar één van de erfgenamen gaan, krijgt die wellicht relatief meer vermogen dan de andere erfgenamen. Dit meerdere wordt overbedelingsschuld genoemd. De andere erfgenamen krijgen dan een overbedelingsvordering. Die valt niet onder de bedrijfsopvolgingsregeling. De erfgenaam met de overbedelingsschuld heeft wel recht op de BOR. De vrijstelling is dan echter slechts van toepassing op de waarde van de aandelen/het bedrijfsvermogen minus de overbedelingsschuld.
In een testament kunnen bepalingen worden opgenomen die het mogelijk maken de keuze van de verdeling van de aandelen/het bedrijfsvermogen na overlijden te bepalen. Hiermee wordt maximale flexibiliteit behouden en kan na overlijden fiscaal geoptimaliseerd worden.
Overwegingen wel of niet toepassen van de BOR
De BOR heeft ten doel te voorkomen dat door de heffing van erf- en schenkbelasting bij overdracht van een onderneming de continuïteit in gevaar wordt gebracht.
Zonder toepassing van de BOR zou de gecombineerde belastingdruk (inkomstenbelasting en successierecht) bij schenker en verkrijger kunnen oplopen tot zo’n 67% (!) van de waarde van de onderneming.
Bij gebruikmaking van de BOR hoeft een deel van de fiscale claim echter niet (direct) betaald te worden. De verschuldigde inkomstenbelasting wordt doorgeschoven naar de verkrijger en komt later alsnog op als die verkrijger zijn/haar aandeel in de onderneming overdraagt (tenzij wederom gebruik kan worden gemaakt van de BOR).
Ingeval van schenking komen er voor de schenker geen liquide middelen vrij. Het is de vraag of de schenker na schenking over voldoende vermogensbestanddelen/liquide middelen beschikt om in zijn/haar inkomen te kunnen blijven voorzien. Indien zulks niet het geval is, biedt gedeeltelijke schenking of verkoop van de onderneming mogelijk een oplossing.
Verkoop van (een deel van) de onderneming levert de verkoper een vordering c.q. liquiditeiten op waardoor hij/zij kan voorzien in inkomen.
Met een juiste juridische structuur kan de heffing van belasting ook zonder toepassing van de BOR (deels) worden uitgesteld.
Toekomst van de BOR
Het Centraal Planbureau (CPB) concludeert in een recent onderzoek dat werd uitgevoerd op verzoek van de ministeries van EZK en Financiën dat de vrijstelling in de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) in veel gevallen niet nodig is.
Bij zo’n driekwart van de overdrachten zijn er bij de erflaters, schenkers of verkrijgers voldoende vrije financiële middelen aanwezig om de belasting direct te betalen. In andere gevallen is een (ruime) betalingsregeling voor de overheid een goedkoper instrument om de continuïteit te borgen dan een vrijstelling.
Het ligt dan ook in de verwachting dat de BOR in de nabije toekomst zal worden versoberd.
Tijdig voorsorteren
Het opzetten van een goede juridische, fiscale en financiële structuur vergt tijd maar kan zowel vóór als bij overdracht van de onderneming voordelen opleveren, of u nu wel of geen gebruik wenst te maken van de BOR.
Ook een flexibel testament met ruime keuzemogelijkheden biedt vele voordelen.
Laat uw ondernemingsstructuur en testament vrijblijvend door ons toetsen, zodat u voorbereid bent op de toekomst.